ΠΟΛΥΤΙΜΑ ΜΕΤΑΛΛΑ (Precious Metals)

Λέγονται και ευγενή (noble) μέταλλα. Στην πρώτη γραμμή της κατάταξης ιστορικά τοποθετείται ο χρυσός και το ασήμι, που στη συνείδηση όλων των ανθρώπων είναι τα κυρίαρχα πολύτιμα μέταλλα. Σήμερα πολύτιμα μέταλλα θεωρούνται ακόμη η πλατίνα και το παλλάδιο,  και ακόμη  τα όχι τόσο γνωστά μέταλλα της οικογένειας της πλατίνας που είναι, το ιρίδιο, το ρουθήνιο, το ρόδιο και το όσμιο.

Σε παλαιότερες εποχές η τιμή των πολύτιμων μετάλλων, παρουσίαζε μικρές διακυμάνσεις. Για αυτό το λόγο πριν από την εξάπλωση των τραπεζών, οι άνθρωποι συνήθιζαν να αποθησαυρίζουν τις οικονομίες τους σε πολύτιμα μέταλλα.
Ο όρος πολύτιμα μέταλλα αντιδιαστέλλεται με τον όρο βασικά (βιομηχανικά) μέταλλα (base metals).
Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται ο χαλκός, ο ψευδάργυρος, ο κασσίτερος και ο μόλυβδος.

1) ΡΟΔΙΟ (Rhodium)
Το πιο πολύτιμο μέταλλο. Το ρόδιο είναι εξαιρετικά σπάνιο.
Το όνομα "ρόδιο" προέρχεται από την ελληνική λέξη "ρόδο" που σημαίνει τριαντάφυλλο, επειδή ορισμένα υδατικά διαλύματα αλάτων του έχουν ροζ χρώμα.
Το Ρόδιο είναι ένα πολύτιμο μέταλλο, ανθεκτικό στη διάβρωση, ανήκει στην οικογένεια της πλατίνας και είναι εξαιρετικά ακριβό. Τα επιροδιωμένα κοσμήματα είναι επικαλυμμένα με ένα λεπτό στρώμα ροδίου που αναδεικνύει την εμφάνιση και την αντοχή τους στον χρόνο.
Το Ρόδιο έχει μεγάλη καλυπτικότητα και δημιουργεί ένα λαμπερό και ταυτόχρονα σκληρό φινίρισμα όταν χρησιμοποιείται για ροδίωση σε οποιοδήποτε μέταλλο.
Από άποψη χημικής συμπεριφοράς, ανήκει στην "ομάδα του λευκόχρυσου", PGM, Platinum Group Metals ή PGE, Platinum Group Elements.
Το ρόδιο θεωρείται ευγενές μέταλλο μαζί με το ρουθήνιο, το ιρίδιο, το παλλάδιο, τον άργυρο, το όσμιο, το λευκόχρυσο και το χρυσό.
Ανακαλύφθηκε το 1803 από τον Άγγλο χημικό Γουόλλαστον στα κατάλοιπα επεξεργασίας μεταλλευμάτων λευκόχρυσου. Σήμερα εξάγεται μαζί με τα άλλα PGM από κοιτάσματα στη Νότια Αφρική, τη Ρωσία και τη Βόρεια Αμερική.
Είναι το σπανιότερο μη-ραδιενεργό χημικό στοιχείο στη γη και αυτό με τη μεγαλύτερη αξία από όλα τα ευγενή μέταλλα : η τιμή του 1 Kg ήταν πάνω από 80.000 δολάρια στις αρχές του 2010.
Το ρόδιο χρησιμοποιείται κυρίως ως καταλύτης ενώ, εξαιτίας της σπανιότητάς του, κατεργάζεται συνήθως με τη μορφή κραμάτων με λευκόχρυσο ή παλλάδιο σε εφαρμογές όπου απαιτείται υψηλή θερμοκρασία και μεγάλη αντοχή στη διάβρωση. 

Χρήση: Το ρόδιο χρησιμοποιείται στην βιομηχανία αυτοκινήτων, και πιο συγκεκριμένα στην κατασκευή καταλυτών. Το ρόδιο έχει την ικανότητα να μετατρέπει το μονοξείδιο του άνθρακα, τα οξείδια του αζώτου και τους υδρογονάνθρακες, που αποβάλλονται, σε διοξείδιο του άνθρακα, νερό και υδρογόνο.

2) ΧΡΥΣΟΣ (Gold) 
Ο χρυσός είναι σίγουρα το πιο διαδεδομένο από τα πολύτιμα μέταλλα ενώ ανήκει στην κατηγορία των ευγενών μετάλλων μαζί, μεταξύ άλλων, με το λευκόχρυσο, τον άργυρο, το ρουθήνιο, το ρόδιο, το ιρίδιο και το παλλάδιο. Θεωρείται το πιο σημαντικό από τα ‘ευγενές’ μέταλλα, καθώς διαθέτει μεγάλη χημική αδράνεια και ως αποτέλεσμα δεν προσβάλλεται από φαινόμενα οξείδωσης και ισχυρά οξέα. Κάθε χρόνο γίνεται εξόρυξη μόλις 2.500 τόνων χρυσού σε όλη την γη. Η υψηλή ζήτηση από τους επενδυτές και την βιομηχανία κοσμημάτων αλλά και η χαμηλή προσφορά διατηρούν διαχρονικά τις τιμές του χρυσού υψηλά. 

Χρήση: Χρησιμοποιείται από την αρχαιότητα ως μέσο ανταλλαγής αγαθών αλλά και ως εργαλείο επένδυσης. 
 
3) ΠΛΑΤΙΝΑ (Platinum) 
Η πλατίνα είναι το τρίτο πιο πολύτιμο μέταλλο στον κόσμο. Η εύρεση και η εξόρυξη πλατίνας είναι εξαιρετικά σπάνια και συναντάται συνήθως κοντά σε κοιτάσματα νικελίου και χαλκού. Κύριος προμηθευτής της πλατίνας παγκοσμίως είναι η Νότια Αφρική, όπου παράγεται το 80% της παγκόσμιας παραγωγής.

Χρήση: Η πλατίνα χρησιμοποιείται στην βιομηχανία αυτοκινήτων, στην κατασκευή ιατρικού και εργαστηριακού εξοπλισμού, στην βιομηχανία και φυσικά στην κατασκευή κοσμημάτων. Ετησίως γίνεται εξόρυξη μόλις μερικών εκατοντάδων τόνων πλατίνας σε όλον τον κόσμο.

4) ΙΡΙΔΙΟ (Iridium)  
Το τέταρτο στην σειρά κατάταξης με τα πιο πολύτιμα μέταλλα είναι το ιρίδιο. Τα μεγαλύτερα αποθέματά ιριδίου βρίσκονται στη Ρωσία, στη Νότια Αφρική, στον Καναδά και στις ΗΠΑ.

Χρήση: Το ιρίδιο χρησιμοποιείται ευρύτατα στη βιομηχανία, και πιο συγκεκριμένα στην κατασκευή συσκευών και εξαρτημάτων ανθεκτικών στη διάβρωση και στις υψηλές θερμοκρασίες, όπως είναι τα ηλεκτρόδια και οι θερμοηλεκτρικές γεννήτριες ραδιοϊσοτόπων.

 5) ΠΑΛΛΑΔΙΟ (Palladium) 
Το παλλάδιο είναι ένα σπάνιο μέταλλο που συναντάται κυρίως στη Νότια Αφρική, στη Ρωσία, στις ΗΠΑ και στον Καναδά. Σημειώνεται ότι ένα μέρος της ζήτησης για παλλάδιο καλύπτεται μέσα από την ανακύκλωση του.

Χρήση: Το παλλάδιο χρησιμοποιείται στην κατασκευή καταλυτών αυτοκινήτων, στην κατασκευή κοσμημάτων, στην οδοντιατρική, αλλά και σε άλλους τομείς της ιατρικής όπως στην κατασκευή ιατρικών οργάνων ακριβείας.

6) ΟΣΜΙΟ (Osmium)
Το όσμιο ανακαλύφθηκε το 1803 και οφείλει το όνομά του στην λέξη "οσμή" (Ελληνικά), την οποία και αποκτά εφόσον εκτεθεί στον ατμοσφαιρικό αέρα. Το όσμιο ανήκει στην ομάδα του λευκόχρυσου, ενώ συναντάται στη Νότια Αφρική, στη Ρωσία, στις ΗΠΑ και στον Καναδά. 

Χρήση: Το όσμιο χρησιμοποιείται ως μέσο για την ‘σκλήρυνση’ της πλατίνας αλλά και εξαιτίας της εξαιρετικής αντοχής του στην τριβή και στις υψηλές θερμοκρασίες χρησιμοποιείται σε κράματα ιριδίου και λευκόχρυσου με εφαρμογές στην κατασκευή ηλεκτρονικών εξαρτημάτων και άλλων.
 
7) ΡΟΥΘΗΝΙΟ (Ruthenium)
Το ρουθήνιο ανακαλύφθηκε το 1844 και οφείλει την ονομασία του στην Ρουθηνία, περιοχή που αποτελεί την γενέτειρα του Ρώσου επιστήμονα που το ανακάλυψε πρώτος. Η τιμή του ρουθηνίου διαμορφώνεται σήμερα στα 165,00 δολάρια ανά ουγκιά.

Χρήση: Το ρουθήνιο χρησιμοποιείται μεταξύ άλλων στη ‘βελτίωση’ της πλατίνας ώστε να γίνεται πιο ανθεκτική στην οξείδωση. Επίσης συναντάται στην κατασκευή ηλεκτρονικών αντιστάσεων και λοιπών ηλεκτρονικών εξαρτημάτων υψηλών αντοχών.
 
8) ΡΗΝΙΟ (Rhenium)
Το ρήνιο ανακαλύφθηκε το 1952 από έναν Γερμανό επιστήμονα και οφείλει την ονομασία του στον ποταμό Ρήνο. Το ρήνιο ανήκει στην κατηγορία των πυρίμαχων μετάλλων μαζί με το ταντάλιο, το μολυβδαίνιο, το βολφράμιο και το νιόβιο. Το ρήνιο δεν συναντάται ελεύθερο στη φύση, αντίθετα συναντάται μέσα στο ορυκτό μολυβδαινίτης και παράγεται κυρίως στην Χιλή, στις ΗΠΑ, στο Καζακστάν και στο Ουζμπεκιστάν. 

Χρήση: Το ρήνιο διαθέτει εξαιρετικές αντοχές στις υψηλές θερμοκρασίες γι’ αυτό και χρησιμοποιείται κυρίως στην κατασκευή τουρμπίνων αεροσκαφών. Επίσης χρησιμοποιείται ως κράμα με το λευκόχρυσο.

9) ΑΡΓΥΡΟΣ / ΑΣΗΜΙ (Silver)
Ο άργυρος ή αλλιώς ασήμι είναι ένα πολύτιμο μέταλλο που χρησιμοποιείται ποικιλοτρόπως από την αρχαιότητα ακόμα. Η παγκόσμια ζήτηση για άργυρο είναι μεγάλη, αλλά μεγάλη είναι και η προσφορά του.  

Χρήση: Ο άργυρος χρησιμοποιείται από τον άνθρωπο με πολλούς τρόπους. Κάποιοι από αυτούς αφορούν την κατασκευή κοσμημάτων και την κοπή νομισμάτων, την κατασκευή ιατρικού και εργαστηριακού εξοπλισμού αλλά και την κατασκευή κινητών τηλεφώνων και λοιπού ηλεκτρονικού εξοπλισμού. Επίσης χρησιμοποιείται στην κατασκευή φωτογραφικού φιλμ.

10) ΙΝΔΙΟ (Indium)
Το ίνδιο ανακαλύφθηκε το 1863 και οφείλει την ονομασία του στην φωτεινή μπλε γραμμή που εκπέμπει το ατομικό του φάσμα (indigo blue). Το ίνδιο συναντάται σε μικρές ποσότητες εντός μερικών σπάνιων ορυκτών όπως ο ινδίτης και ο πετρουκίτης αλλά και σε θειούχα ορυκτά όπως ο χαλκοπυρίτης. Οι κύριες χώρες παραγωγής του οικονομικά εκμεταλλεύσιμου ινδίου είναι η Κίνα, η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα. 

Χρήση: Το ίνδιο χρησιμοποιείται στην κατασκευή επίπεδων οθονών (flat panels), στην κατασκευή φορητών υπολογιστών αλλά και στην κατασκευή κινητών τηλεφώνων. Επίσης χρησιμοποιείται στις συγκολλήσεις μετάλλων, στην κατασκευή καθρεπτών αλλά και στην κατασκευή ειδικών κραμάτων με χαμηλό σημείο τήξης.

ΚΑΡΑΤΙΑ ΧΡΥΣΟΥ : Καράτι (Karat) Για μέταλλα.

Σε καράτια μετράμε την περιεκτικότητα ενός κράματος σε καθαρό χρυσό (ή πλατίνα). Δηλαδή η λέξη καράτι όταν χρησιμοποιείται για μέταλλα (και όχι για πολύτμους λίθους) αφορά το ποσοστό καθαρού χρυσού που περιέχεται στο κράμα.  Αν το εξεταζόμενο κράμα αποτελείται μόνο από καθαρό χρυσό, τότε λέμε πως είναι 24 καράτια. Αν το κράμα είναι μισό χρυσό, και μισό άλλα μέταλλα, είναι 12 καράτια. Τα καράτια σα μονάδα μέτρησης της περιεκτικότητας (καθαρότητας) ενός κράματος χρησιμοποιούνται περισσότερο στις ΗΠΑ και λιγότερο σε άλλες χώρες. Στην Ευρώπη τα κράματα ελέγχονται ως προς την περιεκτικότητα και σφραγίζονται, σαν ποσοστά (καθαρού χρυσού) επί τοις χιλίοις. Στον πίνακα φαινεται η αντιστοιχία των καρατιών,με την χιλιοστομετρική περιεκτικότητα των πολύτιμων κραμάτων.